“გამოგონილი ისტორიაც პირადია” – ინტერვიუ მწერალ ნინო ხარატიშვილთან
ავტორი: ნინი დარჩია
თითქმის ყველა წიგნის წაკითხვის შემდეგ მაქვს ხოლმე ავტორთან საუბრის სურვილი, თუმცა მხოლოდ ორჯერ მოვახერხე: ერთხელ ფამუქის ლექციას დავესწარი, მართალია, ძალიან შორიდან ვხედავდი და საუბარიც ძლივს მესმოდა, მაგრამ იმ პერიოდში ისეთი გატაცებული ვიყავი ორჰან ფამუქით, რომ ესეც საკმარისი იყო, შემდეგ კი მიშელ უელბეკს შევხვდი, საჯარო ლექციის შემდეგ ერთ-ერთი სასტუმროს ეზოშიც აღმოვჩნდით და პატარა გასაუბრებაც გამოგვივიდა, ძირითადად ჩემს პირსინგზე.
ინტერვიუ, რომელსაც At.ge-ზე გთავაზობთ, ჩემთვის ერთ-ერთი საუკეთესო გამოცდილებაა, რადგან კარანტინის პერიოდში წაკითხული სამი რომანის ავტორისგან – ნინო ხარატიშვილისგან ავიღე.
ნინო, სანამ რომანების წერას დაიწყებდით, მანამდე პიესებს წერდით სხვადასხვა თეატრისთვის, მოგვიყევით ამის შესახებ.
ბავშვობიდან ვწერდი, ალბათ თინეიჯერობიდან მაინც. თბილისის მე-6 სკოლაში ვსწავლობდი, სადაც თეატრალური დასი გვყავდა და მისთვისაც დავიწყე პიესების წერა. იქამდე თეატრთან შეხება არ მქონია. ძალიან მომეწონა ის ფაქტი, რომ რასაც ვწერდი, იმის სცენაზე გაცოცხლება შეიძლებოდა.
შემდეგ სარეჟისოროზე ჩავაბარე თბილისში, მაშინ კინოთი უფრო ვიყავი გატაცებული, მაგრამ წერას მაინც ვაგრძელებდი და რაც უფრო გადიოდა დრო, ის უფრო და უფრო დიდ ადგილს იკავებდა ჩემს ცხოვრებაში. შემდეგ წამოვედი გერმანიაში და დრამის სარეჟისოროზე ჩავაბარე. ამჯერად უკვე გერმანულ ენაზე მივუბრუნდი პიესების წერას. საკურსოს რომ ვაკეთებდი, მაშინ დავწერე პიესა, რომელსაც საკმაოდ დიდი გამოხმაურება ჰქონდა და გამოჩნდა გამომცემლობა, რომელიც პიესების მიმართულებით მუშაობდა. შემდეგ უკვე სადიპლომო სპექტაკლიც დავდგი და სწორედ ამ პერიოდში დავწერე ჩემი პირველი რომანი “ჟუჟა”, რომლისთვისაც ძალიან დიდხანს, 3 წელი ვეძებდი გამომცემლობას. საბოლოოდ ბერლინში ვიპოვე პატარა გამომცემლობა, რომელმაც 2010 წელს გამოსცა “ჟუჟა”.
ამის მერე ჩემს კარიერულ ცხოვრებაში ბევრი რამ გაიოლდა, რადგან საკმაოდ დიდი მოწონება დაიმსახურა, ნომინირებული იყო ბევრ პრიზზე და მოხვდა პრესის ფოკუსში. შემდეგ გადავედი დიდ გამომცემლობაში, რომელთანაც დღემდე ვთანამშრომლობ და სწორედ იქ გამოიცა “მერვე სიცოცხლე”.
ნინო, როგორც ავტორი, რას ფიქრობთ, რამ განაპირობა “მერვე სიცოცხლის” წარმატება?
იქიდან გამომდინარე, რომ დღევანდელ დროში, როდესაც ყველაფერი აჩქარებულია, არსებობს ამდენი ფილმი და სერიალი, ამის ფონზე სქელტანიან წიგნებს ცოტა “უჭირთ” და ეს საკითხი თავდაპირველად პრობლემადაც აღიქმებოდა. თუმცა რაღაც მომენტში აღმოჩნდა, რომ ამ ყველაფრის მიღმა ადამიანებს ენატრებათ ისტორიები, რომლებშიც შეძლებ თავიდან ფეხებამდე შეძვრე.
სხვა მიზეზებზე საუბარი მიჭირს, რადგან მე ვერასოდეს წავიკითხავ ან შევაფასებ ამ რომანს ობიექტურად, თუმცა ბევრი შეხვედრიდან გამომდინარე, მგონია, რომ ეს წიგნი უნივერსალურ თემაზე, ოჯახზეა, რაც ყველას აინტერესებს – როგორც გერმანელს, ისე ქართველს. “მერვე სიცოცხლის” პოპულარობა ისტორიულმა კონტექსტმაც განაპირობა, ასევე ემოციამაც, რომლითაც შეგიძლია პერსონაჟებს გაჰყვე. ჩემთვის ეს კომპლიმენტია და საბედნიეროდ ხშირად უთქვამთ, რომ როდესაც “მერვე სიცოცხლეს” კითხულობ, თითქოს შენც ამ ოჯახის წევრი ხდებიო.
ნინო, გარდა მხატვრული ღირებულებისა, “მერვე სიცოცხლეში” ავტორის უდიდესი შრომაც დევს – ძალიან დიდი კვლევა საბჭოთა კავშირზე და არა მხოლოდ… გვესაუბრეთ ამაზე.
როდესაც წიგნის წერა დავიწყე, საუკუნოვანი ეპოქის აღწერა გეგმაში არ იყო. თავდაპირველად ვფიქრობდი, რომ წიგნი 80-90-იან წლებზე უნდა ყოფილიყო, იმ პერიოდზე, როდესაც მე დავიბადე და გავიზარდე, პერიოდი, რომელიც საკმაოდ მტკივნეული გამოდგა, თუმცა, როდესაც წერა დავიწყე, მივხვდი, რომ ძალიან რთული ასახსნელი იყო ეს პერიოდი წინა წლების გარეშე, თითქოს კონტექსტიდან ჩანდა ამოვარდნილი ის, რაზეც მე შესავლის გარეშე ვსაუბრობდი, რადგან რისი თქმაც და მოყოლაც მინდოდა, ყველაფრის მიზეზი 10-20-30 წლის წინანდელი ამბები იყო, ამიტომ მე თვითონაც შევყევი და დავიწყე საბჭოთა კავშირის კვლევა, რაც ხელში ჩამივარდებოდა, ყველაფერს ვკითხულობდი.
გამიჭირდა ინფორმაციის მოძიება აფხაზეთზე, რადგან ძალიან მწირია სამეცნიერო ნაშრომებიც და ლიტერატურაც, ორი წლის თავზე მივხვდი, რომ მხოლოდ წიგნები არ არის საკმარისი და აუცილებლად უნდა ჩავიდე იმ ადგილებში და ისე მოვიძიო ინფორმაცია. გამიმართლა, რომ იმ პერიოდში, 2012 წელს, მოვიპოვე სტიპენდია და შემეძლო სხვა ყველაფერი გვერდზე გადამედო. წავედი რუსეთში – მოსკოვში და პეტერბურგში – არქივების სანახავად. ძალიან დამეხმარა იმ პერიოდის პრესა – პეტერბურგში პერიოდიკის ძალიან კარგი ბიბლიოთეკაა – ვგულისხმობ 20-იან და 40-იან წლებს. ძალიან საინტერესო იყო სწორედ იმის კვლევა, როგორ მუშაობდა იმ პერიოდის პროპაგანდა, რაზე წერდნენ და რაზე არ წერდნენ და ა.შ. ასევე ვიყავი არქივებში, სადაც რამდენიმე ისეთი დოკუმენტი აღმოვაჩინე, რომელმაც შემძრა კიდეც.
მოკლედ, რაზეც ხელი მიმიწვდებოდა, ვეცნობოდი ყველაფერს – იქნებოდა ეს წიგნები, ჟურნალ-გაზეთები, საარქივო მასალები, მუზეუმები თუ დოკუმენტური ფილმები. სულ ოთხი წელი დამჭირდა, აქედან ორი წელი კვლევისთვის. ეს ორი წელი ფაქტობრივად სხვა არაფერი მიკეთებია და შემდეგ უკვე დავიწყე მოგზაურობა და ყოველდღიურ რეჟიმში წერა.
ნინო, 2019 წელს “მერვე სიცოცხლე” “ბუკერის” სიაშიც მოხვდა, რის შემდეგაც რომანის გამოცემის უფლება რუსეთმაც იყიდა და უახლოეს მომავალში იგეგმება მისი თარგმნა. რა მოლოდინი გაქვს რუსი მკითხველისგან?
“მერვე სიცოცხლე” 2014 წლიდან იყიდება სხვადასხვა ქვეყანაში, თუმცა “ბუკერი”, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო, ძალიან გამიხარდა, გამომცემლობისგან არც ვიცოდი, რომ შეტანილი ჰქონდათ, არც ის კრიტერიუმები ვიცოდი, როგორ არჩევენ წიგნებს, ვცდილობ ეგეთ რაღაცებზე არ ვიფიქრო ხოლმე, თუმცა, რა თქმა უნდა, ძალიან გამიხარდა, რადგან ეს პრიზი ბევრ ჩემთვის საყვარელ წიგნთან და ავტორთან ასოცირდება.
რაც შეეხება რუსეთს, ეს კონტრაქტი ნამდვილად “ბუკერის” შემდეგ იყო, რაც ძალიან გამიხარდა, თუმცა, ზოგადად, ამბივალენტური დამოკიდებულება მაქვს, იქამდეც ხშირად მეკითხებოდნენ, აპირებდნენ თუ არა წიგნის რუსულ ენაზე თარგმნას და ვეუბნებოდი, რომ არა, არა მგონია, პოლიტიკური სიტუაციიდან და ასევე ჩემი წარმომავლობიდან გამომდინარე თარგმნის სურვილი ჰქონდეთ მეთქი. რაც შეეხება თვითონ ფაქტს, ვფიქრობ, რომ კარგია. მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება ამ წიგნს და მის შინაარს ბევრი დადებითად არ გამოეხმაუროს და მოწონებაც არ დაიმსახუროს, მაინც ვთვლი, რომ უმჯობესია წაიკითხონ.
ნინო, გერმანიის და საქართველოს გარდა, სტატისტიკის მიხედვით რომელ ქვეყნებში გყავთ ყველაზე ერთგული მკითხველი?
ინგლისურენოვანი სამყარო ჩემთვის ძალიან ახალია, რადგან შარშან გამოვიდა ინგლისში და შემოდგომის ბოლოს ვიყავი ჩასული, ამერიკაში აპრილში გამოსცეს, თუმცა პანდემიის გამო ვერ მოვახერხე ჩასვლა, მაგრამ ვიცი, რომ დიდი დაინტერესება გამოიწვია. მე პირადად ძალიან მიყვარს, რადგან დიდ სითბოს და ინტერესს ვგრძნობ პოლონეთსა და ჰოლანდიაში, ამ ორ ქვეყანას გამოვარჩევდი, თან ხშირად მიწევს იქ ჩასვლა, განსაკუთრებით, ჰოლანდიაში. სხვათა შორის, როგორც ვიცი, “მერვე სიცოცხლის” წაკითხვის შემდეგ ბევრი ჰოლანდიელი ჩავიდა საქართველოში.
ნინო, ხშირად აღნიშნავთ, რომ თქვენი წიგნები არ არის ავტობიოგრაფიული, თუმცა თქვენს რომანებში მოთხრობილი ისტორიები რეალურია. როგორ აგროვებთ ისტორიებს?
იცით როგორ არის, მაგალითად, ჩემი მეორე რომანი – “ჩემი საყვარელი ორეული” სრული ფიქციაა, “მერვე სიცოცხლეში” მთელი ოჯახი და პერსონაჟები ფიქციაა, თუმცა ინფორმაცია, რა თქმა უნდა, რეალურია და გამოდის, რომ ჩემი ფანტაზიის და ინფორმაციის ნაზავია, რომელიც მაქვს ან შემდეგ ვიძიებ. მაგრამ მინდა აღვნიშნო, რომ გამოგონილი ისტორია არ ნიშნავს, რომ ეს არ არის პირადი, ეს ყველაფერი რაღაც დოზით მე მეხება, სასიყვარულო ისტორია იქნება თუ ისტორია ჩემს წარმომავლობაზე, ეს ყველაფერი მე თუ არ შემეხო, თუ არ მეტკინა და თუ არ დამაინტერესა, არა მგონია, რამე ფასეულის დაწერა შევძლო. უცნაური ნაზავია განცდილის, ნაგრძნობის, ინტერესის, ფიქციის და, რა თქმა უნდა, რაღაცა არსებულის.
ნინო, ვფიქრობ, ეს კითხვა სხვა მკითხველებსაც გაუჩნდებოდათ, “მერვე სიცოცხლეში”, სადაც ძალიან ბევრი მთავარი და ჩემთვის თითქმის ყველა უარყოფითი პერსონაჟია, ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია მეორეხარისხოვანი პერსონაჟებიც და ამ წიგნის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ფიგურაა – გიორგი ალანია, რომელსაც ძალიან მნიშვნელოვანი როლი აქვს მთელ ამ ისტორიაში. თქვენ თვითონ რა დამოკიდებულება გაქვთ პერსონაჟებთან, მაგალითად, რომელი მოგწონთ ან არ მოგწონთ ყველაზე მეტად,, რომლის შექმნაზე დაგჭირდათ ყველაზე დიდი დრო?
რა თქმა უნდა, ამ წიგნში არსებობენ მეტად დადებითი ან უარყოფითი პერსონაჟები. კიტი ჯაშის მიმართ ბევრს დადებითი დამოკიდებულება აქვს, რადგან არის რევოლუციონერი, სიცოცხლე უყვარს ძალიან, მისი ძმისგან განსხვავებით იბრძვის იმისთვის, რისაც სჯერა, თუმცა ხშირად მე მის ძმას, კოსტიასაც ვიცავ, რადგან ის არის იდეოლოგის ტიპაჟი და სჯერა იმის, რომ ეს იდეოლოგია არა მხოლოდ მისთვისაა სწორი, არამედ ყველასთვის კარგი და სასარგებლოა.
ალბათ სტასიასთან დავყავი უფრო დიდი დრო, რადგან ყველაზე ასაკოვანი პერსონაჟია, საინტერესო იყო ამ ადამიანის სხვადასხვა კონტექსტში, სხვადასხვა ასაკსა და სხვადასხვა ეპოქაში წარმოჩენა.
ჩემთვის ყოველთვის საინტერესოა ისეთი პერსონაჟები, რომლებიც ასე ერთგვაროვნად არ არიან შავი ან თეთრი, ყოველთვის საინტერესოა ვიღაც, ვინც მეტად ამბივალენტურია, როგორიცაა თუნდაც ალანია – ჩემთვისაც ერთ-ერთი საყვარელი პერსონაჟი, დიდხანს ვფიქრობდი, როგორი ტიპაჟი უნდა ყოფილიყო ის. ასე იყო დარიას და ნიცას შემთხვევაშიც, დარია უფრო სწორხაზოვანია, თავისი დროის, იმ ეპოქის პროდუქტია, ნიცა უფრო ამბივალენტური, განსხვავებული და ხშირად ნერვების მომშლელია, შესაბამისად, მის პერსონაჟზე მუშაობა უფრო რთული იყო.
ასევე საინტერესოა პერსონაჟების სახელებიც, ყველა სახელი განსხვავებულია და ამავდროულად, თითქოს ძალიან ქართული, რაც მთავარია, ეს სახელები არასდროს დაგავიწყდება. როგორ არჩევთ სახელებს პერსონაჟებისთვის?
ეს ძალიან კარგი კითხვაა, რადგან სახელებთან ცოტა უცნაური დამოკიდებულება მაქვს, ყოველთვის ვცდილობ პერსონაჟს ავურჩიო განსხვავებული სახელი, რომელიც მას ხასიათიდან გამომდინარე მოუხდება. ხშირად დიდხანს ვეძებ ხოლმე ამ სახელებს, ხანდახან იმ სახელებს ვიყენებ, რომლებიც მე თვითონ ძალიან მომწონს.
მაგალითად, ტასია, კოსტია, კიტი და ა.შ. ეპოქიდან გამომდინარე ავირჩიე, რადგან ეს რუსოფილური გავლენები, შეკვეცა და დაბოლოებები მაინც იყო გავრცელებული საქართველოში.
ნიცა უფრო თანამედროვე სახელია. ბრილკა, რა თქმა უნდა, სრულიად ამოვარდნილია და ეს სახელიც არ არის, მას ანასტასია ჰქვია, მაგრამ ამ არარსებულ სახელს უგონებს თავის თავს, მინდოდა ყოფილიყო უცნაური სახელი, რომელიც არავის არ ჰქვია. მახსოვს, რაღაც კონტექსტში ბევრი წლის წინ გავიგონე და ამოვიწერე ფურცელზე. ასევე მომწონს, რომ ნეიტრალური, უსქესო სახელია.
გიორგი ალანიას შემთხვევაში, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენთან ფართოდ გავრცელებული სახელი ჰქვია, მას ძირითადად გვარით მოიხსენიებენ.
ნინო, ვისაუბროთ შემდეგ რომანზე, “ჩემი საყვარელი ორეული”, რომელიც საკმაოდ მძიმე სიყვარულის ისტორიაა. მე თვითონ ძალიან გამიჭირდა ამ წიგნის ერთი ამოსუნთქვით წაკითხვა, დაახლოებით ორი თვე ვკითხულობდი, რადგან ვწყვეტდი ხოლმე კითხვას. ერთი მხრივ, რომანის სიუჟეტი საკმაოდ ძველი ლიტერატურული სცენარით ვითარდება – სახლიდან წასვლა და დაბრუნება, მეორე მხრივ კი რომანი წარსულის ტკივილზე და მის დავიწყებაზეა, რამდენად შესაძლებელია ეს რეალურ ცხოვრებაში
ვფიქრობ, რომ შესაძლებელია, მაგრამ მუდმივი ბედნიერების საწინდარი არ არის, ეს არ ნიშნავს, რომ შენ თუ წარსულისგან თავის დაღწევას მოახერხებ, შემდეგ სულ ბედნიერი იქნები. ალბათ წარსულსაც გააჩნია, მე არ ვიცი რამდენად შეიძლება წარსულისგან გათავისუფლება, მაგრამ, ვფიქრობ, რაღაც დოზით მაინც შესაძლებელია.
ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ძალიან მძიმე წარსულია, რომელიც აჩრდილივით დასდევს ორივე პერსონაჟს და არ ანებებს თავს, მაგრამ ის მცდელობა, ბოლოსკენ, როდესაც უკვე სტელა ხვდება ივოს გეგმებს, რა თქმა უნდა, საკმაოდ გვიანია და მე ასე მგონია, რომ იქამდე ამ ორს ამის მცდელობა, ვგულისხმობ ამ მცდელობის გულწრფელ სურვილს, არ ჰქონია.
თქვენ როგორი განწყობა გაქვთ ივოს და სტელას მიმართ?
ამბივალენტური – ორივე მიყვარს, ორივე მეცოდება, ორივეზე ვბრაზდები, ორივენი მაზოხისტურ-სადისტურ თარგებში არიან, რომელსაც ვერ არღვევენ. საკმაოდ ეგოისტი პერსონაჟები არიან, ისინი პირადი ბედნიერებისთვის სასტიკი მეთოდებით იბრძვიან და ორივე ძალიან ტრაგიკული პერსონაჟია.
ნინო, როდის უნდა ველოდოთ თქვენს მეოთხე რომანს ქართულ ენაზე და ახლა თუ მუშაობთ ახალ რომანზე?
ჩემი ბოლო რომანი “კატა და გენერალი” 2018 წელს გამოვიდა გერმანიაში და მიმდინარეობს ქართულ ენაზე თარგმნა, არ ვიცი რა დრო დასჭირდება, თუმცა, ვფიქრობ, ბევრად ნაკლები, ვიდრე “მერვე სიცოცხლეს”. რაც შეეხება ახალ რომანს, ვმუშაობ და უკვე ნახევარსაც გავცდი, თუმცა ბავშვების და კორონას გამო ისე ვერ ვმუშაობ, როგორც მინდა. მიხარია ის, რომ არ მაქვს არანაირი დედლაინი და ვიმედოვნებ, წლის ბოლოსთვის დავასრულებ.