ანგლიკანური თემი საქართველოში – ინტერვიუ თომა ლიპარტიანთან
ავტორი: ნიკა ნადირაშვილი
ფოტო: გიორგი ნაზღაიძე
“ქრისტე მუდამ ახალგაზრდაა. შესაბამისად,
მუდამ ახალგაზრდა უნდა იყოს მისი ეკლესიაც”
ბევრი წლის წინ ხელოვნების ისტორიკოსმა დიმიტრი თუმანიშვილმა მითხრა, რომ ხელოვნებათმცოდნეობა გადაჯაჭვულია თეოლოგიურ საზრისებთან…
თომას გაზაფხულზე შევხვდი, როდესაც საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტურ ეკლესიასთან თანამშრომლობით “ფრთების” ინსტალაციაზე ვმუშაობდი. ჩემთვის მოულოდნელი და რომანტიკული იყო იმის აღმოჩენა, რომ საქართველოში ანგლიკანური თემი არსებობს… რამდენიმე თვის შემდეგ გაჩნდა ამ ინტერვიუს იდეაც.
ეკლესიის ისტორიამდე დავიწყოთ შენით: როგორი იყო გზა ანგლიკანურ ეკლესიამდე?
გავიზარდე ქუთაისის კათოლიკურ სამრევლოში. ბავშვობიდან აქტიურად ვიყავი ჩაბმული საეკლესიო ცხოვრებაში. პარალელურად მიწევდა ურთიერთობა მართლმადიდებელი ეკლესიის მრევლთან, რომლებიც ჩვენი საზოგადოების უმრავლესობას შეადგენენ. ჯერ კიდევ 11 წლის ასაკიდან დავიწყე სხვადასხვა ქრისტიანული ეკლესიის გაცნობა (ძირითადად – ენციკლოპედიების საშუალებით).
16 წლის ასაკში დავიწყე კათოლიკური ეკლესიის სოციალური და ეთიკური სწავლებების კრიტიკა, მისი გადაჭარბებული კონსერვატიზმის გამო. ვცდილობდი, საუკეთესო ალტერნატივა მეპოვა და ვიპოვე კიდეც – ანგლიკანური ეკლესიის სახით. ეს არის ეკლესია, რომელიც გარეგნულად ძლიერ ჩამოჰგავს რომის კათოლიკურ ეკლესიას მისი ტრადიციებითა და კულტურით, ხოლო შინაგანად საოცრად პროგრესული და ცოცხალია.
ერთადერთ პრობლემას მაშინ ის წარმოადგენდა, რომ ეს ეკლესია საქართველოში არ არსებობდა, თუმცა რამდენიმე წელიწადში ეს პრობლემა გადაიჭრა – 2018 წლის 21 აპრილს ჩემი ინიციატივით დავაარსეთ წმინდა ნინოს სახელობის ანგლიკანური სამრევლო, რომელიც მალევე შეუერთდა ამერიკის ეპისკოპალურ ეკლესიას.
რაც შეეხება, ზოგადად, ანგლიკანურ ეკლესიას, როდის არსდება ის? რა არის კონტექსტი და როგორია მისი პოზიციონირება დღევანდელ მსოფლიო რუკაზე?
მას შემდეგ, რაც გერმანელმა ავგუსტინელმა ბერმა, დოქტორმა მარტინ ლუთერმა ევროპის შუაგულში 1517 წელს რეფორმაცია წამოიწყო, ეს სულისკვეთება მთელ ევროპას გადასწვდა, განსაკუთრებით კი ჩრდილოეთ ნაწილს. იმ პერიოდში ინგლისის მეფე ჰენრი VIII იყო, რომელიც ხელს უშლიდა რეფორმატორული იდეების ინგლისში შეღწევას და ამის გამო „რწმენის მცველის“ საპატიო წოდებაც კი დაიმსახურა, მაგრამ როდესაც მას განქორწინების საკითხზე რომის პაპთან ურთიერთობა დაეძაბა, მან ინგლისის ეკლესია რომის პაპის იურისდიქციას მოსწყვიტა. რომის ეკლესიასთან სქიზმა ინგლისის პარლამენტმა „უზენაესობის აქტით“ 1534 წელს დაამტკიცა, საიდანაც სათავე დაედო მიმართულებას, რომელსაც დღეს ანგლიკანური ეკლესიის სახელით ვიცნობთ.
ბრიტანული კოლონიალიზმისა და ანგლიკანური სამისიონერო საზოგადოებების ხელშეწყობით, ანგლიკანური ეკლესია აზიაში, აფრიკაში, ავსტრალიასა და ამერიკის კონტინენტებზე გავრცელდა, რომელიც დღეს 80 მილიონ მორწმუნეს აერთიანებს (ანგლიკანთა სიმრავლით გამოირჩევა შემდეგი ქვეყნები: ნიგერია, დიდი ბრიტანეთი, უგანდა, ავსტრალია, აშშ, კანადა, ახალი ზელანდია, კენია). იმ ქვეყნებში, სადაც ანგლიკანურმა ეკლესიამ დაკარგა ინგლისური ნაციონალური იდენტობა, ეს ეკლესია “ეპისკოპალურ ეკლესიად” იწოდება, მაგალითად, აშშ-ში, ფილიპინებსა და შოტლანდიაში. ანგლიკანური და ეპისკოპალური ეკლესიები გაერთიანებულნი არიან “ანგლიკანურ თანაზიარებაში” (Anglican Communion), რომლის სულიერი ლიდერია კენტერბერიის არქიეპისკოპოსი (ამჟამად – ჯასტინ ველბი). საქართველოს ეპისკოპალური/ანგლიკანური თემი არის ნაწილი ამერიკის ეპისკოპალური ეკლესიისა.
როგორია ანგლიკანური ეკლესიის ურთიერთმიმართება კათოლიკურ და მართლმადიდებლურ ეკლესიებთან?
ანგლიკანური/ეპისკოპალური ეკლესიის ქრისტოლოგიური რწმენა დიოფიზიტურია (ისევე როგორ რომის კათოლიკური და აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური). ალბათ უმთავრესი, რითაც ანგლიკანური ეკლესია რომის კათოლიციზმისგან განსხვავდება ისაა, რომ ეს ეკლესია არ აღიარებს პაპის უნივერსალურ იურისდიქციულ მმართველობას, ასევე არის განსხვავებული დამოკიდებულება ბევრ თეოლოგიურ საკითხზე, როგორიცაა მარიოლოგია და საკრამენტოლოგია, რაზე მსჯელობაც შორს წაგვიყვანს. მიუხედავად შინაარსობრივი განსხვავებულობისა, ანგლიკანური ეკლესიის ლიტურგიული საეკლესიო კულტურა იმდენად ჩამოჰგავს რომის კათოლიკურს, რომ უცხო თვალისთვის რთულიც კი იქნება გარჩევა.
სამაგიეროდ, ანგლიკანებსა და აღმოსავლეთის მართლმადიდებლებს შორის საკმაოდ ნაყოფიერი გამოდგა თეოლოგიური დიალოგი, რომელმაც ეს ორი ეკლესია მრავალ საერთო თეოლოგიურ გააზრებამდე მიიყვანა, ეს სარწმუნოებრივი ერთსულოვნება გადმოცემულია დიალოგის 3 მნიშვნელოვან დოკუმენტში – მოსკოვის, დუბლინისა და კვიპროსის დადგენილებებში, რომლებიც 1973 წელს ოქსფორდში დაწყებული ოფიციალური დიალოგის შედეგია. შეგვიძლია დანამდვილებით ვთქვათ, რომ აღმოსავლეთის მართლმადიდებლებისა და ანგლიკანების დიალოგი იმაზე წარმატებული გამოდგა, ვიდრე ამ ორივე ეკლესიისა სხვა ეკლესიებთან.
და მაინც, აღმოსავლეთის მართლმადიდებელთა და ანგლიკანთა აზრი ეკლესიოლოგიის საკითხზე იხლიჩება – აღმოსავლეთის მართლმადიდებლობა მყარად დგას იმ პოზიციაზე, რომ მხოლოდ თავად არის ქრისტეს ეკლესიის მიწიერი რეპრეზენტაცია, ხოლო ანგლიკანთა აზრით, “ქრისტეს ეკლესიის” ცნება არ მოიცავს ორგანიზებული რელიგიის საზღვრებს და ამ ერთობის წევრია როგორც ანგლიკანური, ისე რომის კათოლიკური, აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური, ძველკათოლიკური და სხვა ეკლესიები.
ქართული კულტურულ-სოციალური კონტექსტის გათვალისწინებით, აღსანიშნავია სექსუალურ უმცირესობათა ჩართულობის ხარისხი შენს ეკლესიაში…
ბოლო ათწლეულია ლგბტქ+ ადამიანების საკითხის განხილვა მნიშვნელოვანია ანგლიკანურ თანაზიარებაში. აშშ-ს, კანადისა და შოტლანდიის ეკლესიები ღიად უჭერენ მხარს ლგბტქ+ ადამიანების სრულ ჩართულობას საეკლესიო ცხოვრებაში, მაგალითად, ჩემს ეკლესიაში (ამერიკის ეპისკოპალური ეკლესია) ლგბტქ+ თემის წარმომადგენლებს შეუძლიათ გახდნენ დიაკვნები, მღვდლები და ეპისკოპოსები… მეტიც – ერთნაირსქესიან წყვილებზე შესაძლებელია ჯვრისწერის საიდუმლოს აღსრულებაც.
2003 წლის 2 ნოემბერს ჩვენმა ეკლესიამ პირველი ღიად გეი ეპისკოპოსი ჯინ რობინსონი (Gene Robinson) ნიუჰემპშირის ეპისკოპოსად აკურთხა. ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ ჩვენს ეკლესიას ჩამოშორდა 100,000 კონსერვატორი ანგლიკანი. მიუხედავად სქიზმისა, ჩვენ არც დღეს არ ვუშინდებით ვთქვათ სიმართლე, და სიმართლე არის ის, რომ ღმერთის უპირობო სიყვარული ვრცელდება ყველაზე, განურჩევლად კანის ფერისა, სექსუალური ორიენტაციისა, სქესისა და მისი ადგილისა ამ ჩვენს მრავალფეროვან საზოგადოებაში.
ჩვენ ვთვლით, რომ ღვთის ხატად შექმნილი ყოველი ადამიანი თანასწორია და, რომ სექსუალური ორიენტაცია ადამიანის იდენტობის მნიშვნელოვანი ნაწილია, რის გამოც დისკრიმინაციაც ველური და ბარბაროსული აქტია. საუკუნეების განმავლობაში ეკლესია ბიბლიის ტექსტის მუხლებს სხვადასხვაგვარად განმარტავდა. დღეს დადგა დრო, როცა უნდა ვთქვათ, რომ მოსეს და პავლეს დამოკიდებულებები კულტურისა და სოციუმისგან უფრო იყო ინსპირირებული, ვიდრე ყოვლად მოსიყვარულე ღმერთისაგან.
ადამიანის ცნობიერება იზრდება და ამავდროულად, ფართოვდება მისი თვალსაწიერიც, მაგ., ჩვენ არ აღვიქვამთ ქალის ადგილს საზოგადოებაში ისე, როგორც ამას 100 წლის წინ ვაკეთებდით… ქრისტე მუდამ ახალგაზრდაა, შესაბამისად, მუდამ ახალგაზრდა უნდა იყოს მისი ეკლესიაც.
საქართველოში ჩვენი ეპისკოპალური ეკლესია ერთადერთი ქრისტიანული ეკლესიაა, რომელიც ერთნაირსქესიან წყვილებზე ჯვრისწერის საიდუმლოს აღასრულებს. რა თქმა უნდა, ეს უფრო მეტად საინტერესოს ხდის ჩვენს პატარა, მაგრამ აქტიურ სამრევლოს.
გარდა ყოველკვირეული წირვებისა, შეგიძლია მითხრა იმ აქტივობების შესახებ, რომელსაც შენი ეკლესიის ეგიდით ახორციელებ? მომიყევი შენი მრევლის შესახებ...
ჩვენმა ეპისკოპოსმა გამოყო 4 მღვდელი, რომლებიც მონაცვლეობით, თვეში ერთხელ გვსტუმრობენ ევროპიდან, მღვდელთა ამ გუნდს ხელმძღვანელობს ღირსი დედა სანი ჰალანანი (Reverend Sunny Hallanan) ბელგიიდან, რომელიც არა მარტო პასტორალურად ზრუნავს ჩვენზე, არამედ ისე, როგორც დედა საკუთარ შვილებზე.
ჩვენ ყოველ კვირა დღეს ვიკრიბებით ლიტურგიისათვის. ეკლესიის დანიშნულებაა არა მხოლოდ ღვთისმსახურება, არამედ ადამიანის მსახურებაც, ამიტომაც კვირის განმავლობაში ვატარებთ ბიბლიისა და ინგლისურის უფასო გაკვეთილებს ნებისმიერი დაინტერესებულისათვის (იგეგმება საზაფხულო ბანაკის მოწყობაც). გაკვეთილები, შემეცნების გარდა, ხელს უწყობს ჩვენს პიროვნულ დაახლოებას, ამიტომაცაა, რომ ჩვენს ეკლესიაში მრევლის ყველა წევრი ერთმანეთის მეგობარია.
ჩვენს ეკლესიაში შეხვდებით ყველა ასაკის ადამიანს, როგორც ბავშვებს, ისე ხანში შესულებს. მიუხედავად ამისა, თვალშისაცემია, რომ ახალგაზრდები ჭარბობენ. ჩვენს თემში არიან თბილისში მცხოვრები ბრიტანელები, ამერიკელები და აფრიკელი სტუდენტები და ასევე საქართველოს ის მოქალაქეები, რომლებმაც მიიღეს ეპისკოპალური იდენტობა. ჩვენ ვართ პირველი თაობის ქართველი ეპისკოპალები, თუმცა უკვე გვყავს მეორე თაობის ეპისკოპალიც – ერთ წლამდე ასაკის ვიქტორია, რომელიც ეპისკოპალურ/ანგლიკანურ ოჯახში დაიბადა. ეპისკოპალები ცხოვრობენ თბილისს გარეთაც – რუსთავში, ქობულეთში, ქუთაისსა და ხობის რაიონში.
როგორ ხედავ საქართველოში ეპისკოპალური ეკლესიის სასურველ მომავალს?
ჩვენი ოცნება და მიზანია, რომ ეკლესიამ მოახერხოს რაც შეიძლება მეტ ადამიანამდე მიიტანოს სახარების სიხარული და ემსახუროს ყველას, ვისაც ეს მსახურება ჩვენგან დასჭირდება. თუკი ამას შევძლებთ, ესე იგი ჩვენი ეკლესია სწორად ახორციელებს თავის დანიშნულებას.
თომა ლიპარტიანი არის თბილისის ეპისკოპალური მისიის (ანგლიკანური თანაზიარების წევრი ეკლესია ამერიკის შეერთებულ შტატებში) ღვთისმსახურების ლიდერი.