არაფერი მაშინებს, რადგან შენა ხარ ჩემთან
ავტორი: ნიკოლოზ ნადირაშვილი
დღეს რწმენაში ახლად შესულ ადამიანს შეიძლება, სულაც არ ჰქონდეს წაკითხული ახალი ან ძველი აღთქმა, მაგრამ ძნელად თუ ვიპოვით ისეთს, ვინც არ იცის სოდომისა და გომორას ისტორია… ისტორია იმის შესახებ, თუ როგორ გაუსწორდა ღმერთი ადამიანებს ცეცხლის და გოგირდის წვიმით.
მაგრამ, ცოტამ თუ იცის რა მოხდა ამის შემდეგ: ყოვლისმოყვარე ღმერთი არ იმეტებს სოდომში მცხოვრებ ერთ კაცს, სახელად ლოტს და მას ქალაქს გამოარიდებს, ოჯახთან ერთად. ლოტის ცნობისმოყვარე ცოლი უკან მიიხედავს და, რაწამს კვამლში გახვეულ სოდომსა და გომორას დაინახავს, გაქვავდება. შემდეგ ეს ჩვენი ლოტი თავის ორ ქალიშვილთან ერთად გამოქვაბულში დაიდებს ბინას და აქ იწყება, რაც იწყება:
უთხრა უფროსმა [ქალიშვილმა] უმცროსს: მოხუცია მამაჩვენი და კაცი არ არის ამ ქვეყანაში, რომ შემოვიდეს ჩვენთან როგორც ქვეყნის წესი და რიგია.
მოდი, დავალევინოთ ღვინო მამაჩვენს და მივუწვეთ, შთამომავლობა აღვუდგინოთ მამაჩვენს.
შეასვეს ღვინო მამას იმ ღამით; მივიდა უფროსი და მიუწვა მამას, ხოლო მამამ ვერც დაწოლა გაიგო მისი და ვერც ადგომა.
მეორე დღეს უფროსი ეუბნება უმცროსს: აჰა, ვიწექი წუხელ მამაჩემთან, შევასვათ ღვინო ამაღამაც, მიდი და მიუწექი. შთამომავლობა აღვუდგინოთ მამაჩვენს.
შეასვეს ღვინო იმ ღამითაც მამას; ადგა უმცროსი და მიუწვა, ხოლო მან ვერც დაწოლა გაიგო მისი და ვერც ადგომა.
დაორსულდა ლოტის ორი ასული მამისაგან. (დაბადება 19:31-36)
აბა რა გითხრათ, მაშინ როდესაც ძველ აღთქმაში ჯეროვნად სულაც არ არის აღწერილი, თუ რეალურად რა ხდებოდა სოდომში და გომორაში, ზემოთ მოყვანილი პასაჟი დეტალურად აღგვიწერს, თუ როგორ დაორსულდნენ ქალები მამისგან, ღმერთის მიერ რჩეული ლოტისაგან.
ძველი აღთქმის ამ მონაკვეთს ეკლესია რაღაცნაირად ამართლებს. მათი უმთავრესი არგუმენტი კი ისაა, რომ ლოტს უნდა ჰყოლოდა შთამომავლობა, რომელიც საბოლოოდ მესიას მოავლენდა ქვეყნიერებაზე (თურმე მიდგომა – მიზანი ამართლებს საშუალებას – ბიბლიაშიც საკმაოდ პოპულარული ყოფილა). აქვე: დიდი სივერაგე მგონია, რომ აქაც მთავარ „დამნაშავეებად“ ქალები არიან გამოყვანილი, რომლებიც მამას ათრობენ და საწოლში იტყუებენ.
ეს ორი – სოდომის და გომორას და ლოტის და მისი ქალიშვილების – ამბავი იმიტომ დავადარე ერთმანეთს, რომ პირველს, მიუხედავად იმისა, რომ ამის ერთმნიშვნელოვანი დასტური არ მოიპოვება, ქრისტიანული მასტერნარატივი „ყიდის“, როგორც წყალგაუმტარ ჭეშმარიტებას, რომლის თანახმადაც, ღმერთმა თავისუფალი სექსუალური ცხოვრების წესის მიმდევრებს (და პირველ რიგში – ჰომოსექსუალებს) სასტიკი სიკვდილი მოაწია; ხოლო ლოტის ამბავს ეკლესია ათასგვარ შემამსუბუქებელ გარემოებას უძებნის.
ვფიქრობ, ეს არათანამიმდევრულია: არ შეიძლება აქცენტები დასვა იმგვარად, როგორც გაწყობს. არა ამ საკითხის თაობაზე, მაგრამ მაინც ამდაგვარ მეთოდოლოგიურ ხარვეზთან დაკავშირებით მახსენდება ჩემი ლექტორის, ხელოვნების ისტორიკოსის, დიმიტრი თუმანიშვილის პოზიცია, რომლის თანახმადაც, ინტერპრეტატორს (ის აქ ხელოვნებათმცოდნეებს გულისხმობდა) აქვს უფლება გარკვეული ელფერით შეაფასოს მოვლენები, თუმცა სამართლიანობა მოითხოვს, რომ ეს ელფერი განივრცოს მთლიანად შეფასების ობიექტზე და არა მხოლოდ მის რომელიმე ფრაგმენტზე. მეტიც, დიმიტრი თავის მოსაზრებას ფორტეპიანოს საშუალებითაც გვიხსნიდა: ნაწარმოებს სხვადასხვა ტემპით ასრულებდა (ანუ, ახალ ელფერს სძენდა მთლიან კომპოზიციას) და, მეორე მხრივ, ნაწარმოების ფრაგმენტებს ასრულებდა სხვადასხვა ტემპით, რის შედეგადაც დისონანსი ვითარდებოდა.
თუმცა, როგორც ვხედავთ, ინსტიტუციური საქრისტიანოსთვის პატრიარქალური ჰეგემონიისა და ზოგადად ძალაუფლების შენარჩუნების მიზნით, „შერჩევითი აქცენტირება“ სულაც არ არის უცხო: საუკუნეების განმავლობაში წმინდა წერილები იმდაგვარ ინტერპრეტაციას ექვემდებარებოდა, როგორიც რელიგიური ისტებლიშმენტისთვის იყო მისაღები; საწინააღმდეგო აზრი კი მწვალებლობად იყო მიჩნეული.
რასაკვირველია, სოდომისა და გომორას ამბავი მხოლოდ ქართველ ნეოფიტებში არაა პოპულარული და, იმავეს, თუმცა შემსუბუქებული ოპერაციონალიზაციით, განვითარებული დემოკრატიის ქვეყნების მაგალითზეც ვხვდებით.
ჰომოფობიური აქცია კინოთეატრ ამირანთან, 2019 (ფილმის: And then we danced ჩვენება); წყარო: ipress
გაბრიელ სიამსი თანამედროვე ხელოვანია, რიოდანაა და ექვსი წელია, რაც ლისაბონსა და პარიზში ცხოვრობს. ერთმანეთს მის სახელოსნოში შევხვდით. მომიყვა, რომ რიოში მისი ოჯახი პროტესტანტული წესით ცხოვრობდა და ბავშვობაში ის გალობდა კიდეც. თუმცა, დრო გავიდა და მხატვარმა რელიგიის გადაფასება დაიწყო… ის მხატვრული კვლევის საგნადაც კი აქცია.
მისი 2022 წლის მულტიმედიური ნამუშევარი – sentido positivo invertido em sentido contrário (ხელოვანის მოთხოვნით, ეს სახელწოდება არ ვთარგმნე) – სწორედ სოდომისა და გომორას შესახებ გადმოცემას უკავშირდება. საინტერესოა, რომ გაბრიელმა ის აზორის კუნძულებზე, საო მიგელში შექმნა და მანდვე, სახელოვნებო ცენტრ Arquipélago-ში გამოფინა.
პორტუგალიის ამ კუნძულებზე უხვადაა გოგირდი: მათ შორის, ბუნებრივი აბანოები და მომაკვდავი გავარვარებული რეზერვუარები. ინსტალაციის პირველი ნაწილი გოგირდის წვის ჩანაწერია; მეორე ნაწილზე კი აკრილის შიგთავსის სკიპტრაა; სინამდვილეში კი ეს ჯოხი არა სკიპტრა, არამედ კია… და, რადგან ყველა კიის სჭირდება ბილიარდის ცარცი, აქვეა ინსტალაციის მესამე ობიექტიც – გოგირდის „დაშანთული“ კუბიკი.
ამრიგად, ეს მულტიმედიური ტრიპტიქი და მისი შექმნის კონტექსტი, ერთი მხრივ, გოგირდის და ცეცხლოვანი წვიმის რიმეიქია და, მეორე მხრივ, მიანიშნებს ინსტიტუციური საქრისტიანოს ძალაუფლებრივ თამაშებზე, რაც ხშირად თანამედროვეობაში ბიბლიური ტექსტების არამართლზომიერ ინტერპრეტაციაში ვლინდება და, რომლის დროსაც „ღვთის სიტყვა“ ძალადობის გამმართლებელი არგუმენტიც კი შეიძლება გახდეს.
ამავე წელს გაბრიელი (და ისევ აზორის კუნძულებზე, პონტა დელგადაში) ასრულებს მეორე ნამუშევარს – „გამოცხადება (ან იქნებ არც)“. ნამუშევარი კვლავ მულტიმედიურია: აქაც, ერთი მხრივ, გოგირდის თუხთუხა ჭაში განთავსებული გავარვარებული ქვაბების საკიდების ფოტოობიექტია. სწორედ აღნიშნული საკიდების საშუალებით ეწეოდნენ მონაზვნები სამეურნეო საქმიანობას; და ახლაც მზარეულები იმავე მეთოდს მიმართავენ სხვადასხვა კერძის მომზადებისას.
მეორე მხრივ კი, ვიდეოდიპტიქია, სადაც ეკრანის მარჯვენა მხარეს გოგირდის ბუნებრივი რეზერვუარის თუხთუხია ნაჩვენები; მარცხენა მხარეს კი იოანეს გამოცხადების პასაჟია (21:8):
მხდალთა და ურწმუნოთა, ბილწთა და მკვლელთა, მეძავთა და გრძნეულთა, კერპთაყვანისმცემელთა და ცრუთა ხვედრი კი ტბაშია, ცეცხლითა და გოგირდით მოგიზგიზეში. და ეს არის მეორე სიკვდილი.
თუკი სეკულარული პერსპექტივით შევხედავთ, ამ ჩამონათვალში სამართლებრივად დამნაშავე მხოლოდ მკვლელები არიან; დანარჩენების რაობა, მეტწილად, საზოგადოების კოლექტიური ეთიკით ისაზღვრება; თავად საზოგადოებრივი ეთიკა კი ხშირად კონსერვატორულ საზოგადოებებში რელიგიური ისტებლიშმენტებით ყალიბდება და ამრიგად, საქართველოშიც (და არა მხოლოდ აქ), საზოგადოების რაღაც (ზოგჯერ დიდი) ნაწილი თანხმდება იმ ხალხის კატეგორიაზე, რომლებიც მოგიზგიზე ცეცხლში სამუდამო წვისთვის არიან განწირულები.
ვფიქრობ, სწორედ ეს კატეგორიზებაა გაბრიელის მხატვრული კვლევის საგანიცა და პროტესტის ადრესატიც: დღევანდელ დღეს ვის უწოდებს კონსერვატიული საზოგადოება მხდალს? ხომ არ არის ეს „მხდალი“ სინამდვილეში ყველაზე მამაცი? ვის უწოდებს კონსერვატიული საზოგადოება ურწმუნოს? ხომ არ არის ეს „ურწმუნო“ უპირველესად ის, ვისაც საკუთარი თავის სწამს? ვის უწოდებს „ბილწს,“ მას ხომ არა, ვინც საეკლესიო მანკიერებებს ავლენს? რატომ არის „მეძავი“ ყოველთვის ქალი? ან განა ვინ არის მასზე მეტად „გრძნეული“, ვინც გამუდმებით მეორედ მოსვლის ჟამით გვემუქრება… მასზე მეტად კერპთაყვანისმცემელი, ვინც მორჩილებას და კონფორმიზმს უმაღლეს ღირებულებად მიიჩნევს… მასზე მეტად ცრუ, ვინც თანამედროვეობას უარყოფს? ალბათ, ამ კითხვებს პასუხი სწორედ „გამოცხადებაში“ დაპირებული ჟამის დროს გაეცემა (ან იქნებ – არც).
2019 წლის 21 აპრილს, აღდგომის კვირას, ლისაბონის ერთ-ერთ სასაფლაოზე (Cemetério dos Prazeres) რომ ყოფილიყავით, დაინახავდით გაბრიელს, რომელიც მირბის. მას უკან მისი ბოიფრენდი მიჰყვება კამერით ხელში. სწორედ ასე და ამ დღეს შეიქმნა კიდევ ერთი ვიდეოპერფორმანსი, რომელიც, დაახლოებით, 15 წუთი გრძელდება და რომლის დროსაც გაბრიელი მისი ბოიფრენდის და, ამავდროულად, ოპერატორის მიმართ ამბობს: „წყვდიადით მოცულ ხევში დავაბიჯებ, მაგრამ არაფერი მაშინებს, რადგან შენა ხარ ჩემთან…“ (ფსალმუნი, 23:4).
კი, ეს ნამუშევარი უდავოდ სიყვარულზეა, რომელიც, თავის მხრივ, კიდევ ერთი ყველაზე მისტიკური და სუბიექტურად ინტერპრეტირებული განზომილებაა. 2009 წელს გამოქვეყნებულ სტატიაში – „სეკულარიზმის არსის გაგებისთვის“ – მამუკა ბერიაშვილი წერს, რომ
„უცხოს […] გაგება ქრისტიანულ რელიგიაში სიყვარულში ხდება; [და, რომ] აქ სიყვარული არ განიხილება, როგორც! მხოლოდ! გრძნობადი მიდრეკილება ცალკეული ინდივიდისა მეორეს მიმართ, არც როგორც სიყვარული, რომელიც ტრადიციების პატივისცემაში გამოიხატება და აქედან გამომდინარე[ა]; არც როგორც რომელიმე ეთნიკური განსაკუთრებული ჯგუფის მიმართ სიმპათიის გამოხატვა (როგორც ეს ძველი აღთქმის მიხედვით იუდაისტურ საზოგადოებაში იყო), არამედ ეს არის ზნეობრივი დანაწესი […], რომლის მიხედვითაც, ადამიანი, როგორც ასეთი, არის ღირებული და პატივისცემის ღირსი.
თუმცა, პრაქტიკაში ღმერთის, როგორც სიყვარულის ოპერაციონალიზაციაც ხომ პარადოქსულია, რაზეც თბილისის რიყის მოედანზე მდგარი ბერლინის კედლის ფრაგმენტზე ვანდალურად დატანილი წარწერაც მიანიშნებს -„ღმერთი სიყვარულია“, იოანე (4:1)
ელი ვიზელის თანახმად, სიყვარულის ანტონიმი არა სიძულვილი, არამედ ინდიფერენტულობაა… მაგრამ, იქნებ ინდიფერენტულობასთან ერთად შიშიც?! 2021 წელს ჩატარებული კვლევის თანახმად, საქართველოში ჰომოფობიური განწყობების არსებობის მიუხედავად, ტენდენციაში ამ მხრივ პროგრესი შეინიშნება…
ამიტომაც, „წყვდიადით მოცული ხევის“ დროებაში მყოფი ქვეყნების ეკლესიებს, მათ შორის – საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიას, ალბათ მოუწევს გადასინჯოს საკუთარი პოზიციები არაერთხელ; გადასინჯოს ცნებები და კიდევ უფრო მეტი სიფრთხილით მოეკიდოს იმას, რასაც „ღვთის სიტყვას ეძახის“, რადგან
„სიყვარულში არ არის შიში, არამედ სრულყოფილი სიყვარული სდევნის შიშს, ვინაიდან შიში ტანჯვაა, ხოლო მშიშარა არ არის სიყვარულში სრულყოფილი“ (იოანე: 4-18).
გაბრიელ სიამსი ზემოთ აღნიშნულ პერფორმანსამდე არასდროს ყოფილა სასაფლაოზე; შესაბამისად, ეს აქტი ჩემთვის სწორედ სიყვარულით შიშის დათრგუნვის ილუსტრაციაცაა.
გილოცავთ 17 მაისს – ჰომოფობიასთან, ბიფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეს!
პუბლიკაცია მომზადებულია ევროკავშირის ფინანსური მხარდაჭერით, EU4Culture პროექტის ფარგლებში, რომელსაც ახორციელებს გოეთეს ინსტიტუტი, ჩეხეთის ცენტრები, დანიის კულტურის ინსტიტუტი და საქართველოს ფრანგული ინსტიტუტი. პუბლიკაციის შინაარსზე პასუხისმგებელია ნიკოლოზ ნადირაშვილი და შესაძლოა, რომ იგი არ გამოხატავდეს ევროკავშირის შეხედულებებს.