ადოლფ ლოსი – ორნამენტი და დანაშაული

ავტორი: ანა ჭიღიტაშვილი

არქიტექტურის სამყარო ისტორიის მანძილზე მრავალი გავლენიანი ფიგურის აღზევებას მოესწრო, მაგრამ მხოლოდ რამდენიმემ თუ დატოვა ისეთი წარუშლელი კვალი,  როგორც ადოლფ ლოსმა (Adolf Loos). 

იგი დაიბადა ბრნოში, მორავიაში (ამჟამად ჩეხეთის რესპუბლიკა) 1870 წელს. ლოსი იყო არქიტექტურული დიზაინის სამყაროს მიმდევარი, ცნობილი კლასიკური ორნამენტების შესახებ თავისი უკომპრომისო შეხედულებებით,  ინოვაციური მიდგომებით და მნიშვნელოვანი ნამუშევრების პორტფოლიოთი, რომლებიც დღემდე შთააგონებს თანამედროვე არქიტექტორებს.

ლოსის მანიფესტი ღიად ამბობდა, რომ უფუნქციო დეკორი არქიტექტურაში დანაშაული იყო და ის ეწინააღმდეგებოდა იმ დროის გაბატონებულ არქიტექტურულ ტენდენციებს. 1908 წელს გამოქვეყნებულ თავის ცნობილ ნაშრომში „ორნამენტი და დანაშაული“ ლოსმა დაგმო არქიტექტურაში გადაჭარბებული ორნამენტის გამოყენება. მას სჯეროდა, რომ ორნამენტი იყო ყურადღების გაფანტვა, რესურსების დაკარგვა და რეგრესია უფრო პრიმიტიულ, ნაკლებად განვითარებულ მდგომარეობაში. ლოსისთვის არქიტექტურაში ნამდვილი სილამაზე სიმარტივეში, სარგებლიანობასა და ფორმის სისუფთავეში მდგომარეობდა. მისი შეხედულებები არქიტექტურაზე, დიზაინსა და ესთეტიკაზე რადიკალური იყო იმ  დროისთვის.  მან საფუძველი ჩაუყარა მოდერნისტულ მოძრაობას.

შტაინერის სახლის ფოლდერის ფოტოები

ლოსის დიზაინი გამოხატავდა მის მინიმალისტურ და ფუნქციურ  მიდგომას. მისი ერთ-ერთი საკულტო ნამუშევარია შტაინერის სახლი ვენაში, რომელიც დასრულდა 1910 წელს. ეს საცხოვრებელი შენობა მისი არქიტექტურული ფილოსოფიის მთავარი მაგალითია. ფასადი მოკლებულია ყოველგვარ ორნამენტს, გამოსახულია სუფთა ხაზებით და მარტივია ფერთა პალიტრა. აქცენტი კეთდება პროპორციებსა და მასალებზე, ფუნქციურობა უპირატესია ზედაპირულ დეკორაციებზე. შტაინერის სახლი რჩება თანამედროვე ელეგანტურობის მუდმივ სიმბოლოდ, რომელიც გავლენას ახდენს არქიტექტორთა თაობებზე, რომლებიც იზიარებენ ლოსის მოსაზრებას  სიმარტივის სილამაზის შესახებ.

ლუსჰაუსის ფოლდერის ფოტოები

მისი კიდევ ერთი ღირსშესანიშნავი პროექტია ლოსჰაუსი (Looshaus), ასევე ვენაში, რომელიც დასრულდა 1911 წელს. ეს შენობა მნიშვნელოვანი გადახვევა იყო იმ დროის გაბატონებული არქიტექტურული სტილისგან. თავისი მკვეთრი თეთრი ფასადით და ბადისებრი ფანჯრებით, ის სრულიად განსხვავებულად იდგა მის გარშემო მდებარე მორთულ, ისტორიულ შენობებთან. ლოსჰაუსი არის მტკიცებულება იმისა, თუ როგორ უარყოფდა არქიტექტორი დეკორატიულ სიჭარბეს და ამ პროექტში კარგად ჩანდა მისი ერთგულება ფუნქციური დიზაინის მიმართ. ადოლფ ლოსი გახდა მოდერნისტული არქიტექტურის ერთგვარი “საგამოცდო ფიგურა” და ახალი არქიტექტურული ენის პირველი განმცხადებელი.

მიულერის სახლის ფოლდერი

ლოსის კიდე ერთი მნიშვნელოვანი ნამუშევარი, მიულერის სახლი პრაღაში, ერთ-ერთი სამაგალითოა მისი დიზაინიდან. Შენობა დასრულდა 1930 წელს და ის იყო  რეზიდენცია, რომელიც ხაზს უსვამდა ეფექტურობასა და შეულამაზებელ სიმარტივეს. ლოსის ზედმიწევნითი ყურადღება დეტალებზე ჩანს მთელ სახლში – დაწყებული ოთახების პროპორციულობიდან, დამთავრებული მაღალი ხარისხის მასალების გამოყენებით. მიულერის სახლი ასახავს მის აზრს,  რომ არქიტექტურა უნდა იყოს სიცოცხლის ფონი, რომელიც მცხოვრებლებს საშუალებას აძლევს ბრწყინავდნენ ყოველგვარი ზედმეტი ორნამენტების გარეშე.

ადოლფ ლოსის გავლენა თანამედროვე არქიტექტურაზე განუზომელია. მისმა  ორნამენტების  უარყოფამ და ფოკუსირებამ ფუნქციონალიზმსა და სიმარტივეზე, საფუძველი ჩაუყარა მოდერნისტულ მოძრაობას, რომელიც მე-20 საუკუნის დასაწყისში გაჩნდა. ისეთმა არქიტექტორებმა, როგორებიც იყვნენ ლუდვიგ მიეს ვან დერ როე, ლე კორბუზიე და ვალტერ გროპიუსი, მიიღეს და გააფართოვეს მისი იდეები და შექმნეს არქიტექტურული დიზაინის მომავალი. ლოსის პრინციპები დღესაც შთააგონებს თანამედროვე არქიტექტორებსა და დიზაინერებს, რომლებიც ცდილობენ შექმნან ესთეტიკურად სასიამოვნო და უაღრესად ფუნქციური სივრცეები.

ადოლფ ლოსი იყო მეამბოხე არქიტექტორი, რომელიც დაუპირისპირდა თავისი დროის ნორმებს და ხელახლა განსაზღვრა არქიტექტურული დიზაინის პრინციპები. Მისი ურყევი რწმენა სიმარტივის მნიშვნელობის შესახებ და  ორნამენტების უარყოფა  კვლავაც აქტუალურია არქიტექტორებსა და დიზაინერებს შორის. ლოსის მემკვიდრეობა არის ინოვაცია, პროგრესი და მარადიული, მინიმალისტური სილამაზისკენ სწრაფვა არქიტექტურის სამყაროში.