არჩილ ქიქოძე და ირინე ჟორდანია საუბრობენ ფილმზე – „ჰაერი ლურჯი აბრეშუმია“
ფილმზე „ჰაერი ლურჯი აბრეშუმია“ საუბრობენ არჩილ ქიქოძე და ირინე ჟორდანია
ა.ქ. სულ რამდენიმე დღეში შენი ფილმით – „ჰაერი ლურჯი აბრეშუმია“, მიემგზავრებით შვეიცარიაში, ციურიხში, ქართული თანამედროვე ხელოვნების ინტერდისციპლინურ ფესტივალზე, „ხიდი: ციურიხი- თბილისი“. კინოს ცალკე პროგრამა ეძღვნება?
ი.ჟ. ფესტივალის ფარგლებში შვიდი ქართული თანამედროვე ფილმი იქნება წარმოდგენილი, და ეს განსაკუთრებით მახარებს.
ქართული თანამედროვე კინო ციურიხის მუნიციპალურ კინოთეატრ პოდიუმში – ფილმების სრული პროგრამა:
https://www.filmpodium.ch/reihen-uebersicht-mit-vorstellung/58165/bruecke-zuerich-tbilissi
ა.ქ. გუშინ, კიდევ ერთხელ, ახლებურად ვუყურე შენ ფილმს და ახალი რაღაცები აღმოვაჩინე. დღეს კი შენი ფილმის ნატურიდან – ბოტანიკური ბაღიდან მოვდივარ. ფილმმა ბევრი საფიქრალი და კითხვა გამიჩინა.
ფილმში ორი პერსონაჟია, ორი ხილული გმირი, მაგრამ არის კიდევ მესამეც. რა არის ეს მესამე გმირი?
ი.ჟ. მესამე გმირი არის უხილავი ხმა და ქალაქი…
ა.ქ. ზუსტად ქალაქზე მინდა გკითხო: ქართულ ფილმებში ბევრნაირი თბილისი გვინახავს. ოთარ იოსელიანის თბილისი ვიცით და მერე ძალიან ბევრმა ამ თბილისის ძიება და გადაღება დაიწყო, ალეკო ცაბაძის „ლაქას“ მერე ბევრმა დაიწყო მსგავს საბჭოთა კორპუსებში გადაღება. შენს ფილმში ჩემთვის უცხო თბილისია, როგორ გითხრა, თბილისი, რომელიც კინოსთვის თითქოს ძალიან შეუმჩნეველი იყო აქამდე. თითქოს ძალიან ჩვეულებრივია ეს თბილისი. ეს შენი ამოცანა იყო?
ი.ჟ. ამოცანაზე მეტად მოცემულობა იყო. თბილისი, რომელიც ჩემი წერტილიდან, ჩემი ფანჯრიდან ჩანს. ქალაქის სცენების დიდი ნაწილი, რომლებიც კოსტავას ქუჩაზე ვითარდება, გადაღებულია იმ ბინის ფანჯრიდან, სადაც მაშინ ვცხოვრობდი. მაგ წერტილიდან დანახული თბილისი კი თითქოს ქალაქის არტერიაა, ძალიან ეკლექტური და ამ ეკლექტურობით ძალიან საინტერესო. ამოცანა უფრო ის იყო, რომ ეს გარემო, რომელიც რაღაც მომენტებში ფონია, გარკვეულ დროს გმირი გამხდარიყო.
ა.ქ. მე ეს ვიგრძენი. ახლა ჩვენ ვლაპარაკობთ იმ ბინის ფანჯარაზე, სადაც მამაკაცი ცხოვრობს. რომ განვმარტოთ: არის ორი მთავარი პერსონაჟი. ქალს თამაშობს თინა ლაღიძე, რომელიც შენს პირველ მოკლემეტრაჟიან ფილმშიც თამაშობდა, მამაკაცი კი, რამდენადაც ვიცი, პროფესიონალი მსახიობი არ არის.
ი.ჟ. მამაკაცის როლს თამაშობს ლადო ონიანი, რომელიც არ არის მსახიობი. არის არტისტი, მუსიკოსი და ასევე, ფილმის გმირის მსგავსად, ხელოვნურ ინტელექტზე მუშაობს. მისი ფანჯრიდან დანახული ქალაქი მისი პერსპექტივაა. უფრო სწორედ, მისი და ჩემი. ქალაქი, რომელიც თითქოს „ლუპზეა“ და თავის თავში ათას მარტოობას იტევს, დროის მდინარებას მიჰყვება… იმ დროს ვიღებდით, როცა უკრაინის ომი დაიწყო და ჩვენი ქალაქის იერსახეს კიდევ სულ სხვა ხალხი შეერია და ჩემს ფილმში ეს უცხო ხალხიც მოხვდა. ამ ხალხმა, ერთი მხრივ, ქალაქის ლანდშაფტი თითქოს შეცვალა, მეორე მხრივ კი, შეითვისა და თავის თავს მოარგო, თავის დროსა და რიტმში ჩაითრია.
ა.ქ. და ამ ფანჯარასთან ზის მამაკაცი, რომელიც ფილმის განმავლობაში საერთოდ არ იღებს ხმას. ხომ არ მეშლება?
ი.ჟ. არ გეშლება. არც ქალი ლაპარაკობს.
ა.ქ. ქალთან მივალთ. მამაკაცი ხმას არ იღებს, მაგრამ მის ნაცვლად ალაპარაკდება ხელოვნური ინტელექტი, ის თავი, რომელსაც მე ნეფერტიტი დავარქვი და რომლისაც ძალიან მეშინია. შენ გაშინებს ხელოვნური ინტელექტი? როცა ფილმს იღებდი, ხელოვნური ინტელექტის თემა ასეთი აქტუალური არ იყო, როგორც დღეს…
ი.ჟ. კი, ამ სამი-ოთხი წლის განმავლობაში ძალიან პოპულარული გახდა.
ა.ქ. არა მგონია, სპოილერი გამოვიდეს, თუ ვიტყვი, რომ ფილმში არსებობს ეს თავი, რომელსაც მამაკაცი ფაქტობრივად ლაპარაკს ასწავლის. ჯერ მარტო თვალებს ატრიალებს და მერე ლაპარაკს იწყებს. ჩემზე ეს შემაშინებლად და დამთრგუნველად მოქმედებს.
ი.ჟ. ჩემში და, მგონი, არამარტო ჩემში, ხელოვნური ინტელექტი დიდ კითხვის ნიშნებს ბადებს. ჩვენ არ ვიცით მისი მომავალი. ერთია, რისთვის ჩაიფიქრა და შექმნა ის მეცნიერებამ და მეორე – კაცობრიობა როგორ და რაში გამოიყენებს. იქნება ის ჩვენი დამხმარე და, ვიცით, რომ დახმარება ნამდვილად შეუძლია, თუ დროთა განმავლობაში შეიძლება დომინანტიც კი გახდეს? ისიც საინტერესოა, ხომ არ ვთხოვთ ხელოვნურ ინტელექტს იმაზე მეტს, ვიდრე შეუძლია. ჩემი გმირის შემთხვევაში, ის მისთვის თითქოს სულის შთაბერვას ცდილობს. უნდა, რომ საკუთარი მარტოობის თანაზიარი გახადოს. ფილმის განმავლობაში მამაკაცი არ ლაპარაკობს, მის სათქმელს ხელოვნური ინტელექტი ამბობს.
ა.ქ. სიყვარულზე და ათას რამეზე ლაპარაკობს, მაგრამ, რასაც ის თავი ამბობს მხოლოდ განმარტებებია. განმარტავს.
ი.ჟ. ჯერჯერობით მხოლოდ განმარტავს.
ა.ქ. ორი ხაზი… ორი მარტოობა. ფილმში არის მომენტი, როდესაც ქალი და მამაკაცი ერთმანეთის გვერდით აღმოჩნდებიან. მათ შორის არანაირი კონტაქტი არ ხდება და, თითქოს ასეც უნდა იყოს. მამაკაცი ხშირად გადის სახლიდან, სხვადასხვა ადგილებში დადის, მაგრამ მე, როგორც მაყურებელს, მიჩნდება შეგრძნება, რომ მისი სამყარო არის სრულიად გამოუვალი. როდესაც ქუჩაში, კლუბში ან სადმე სხვაგან ვხედავ, მაინც მაქვს შეგრძნება, რომ საკუთარ სახლს თავს ვერასოდეს დააღწევს.
ი.ჟ. ასეა. თავის გარსს არასოდეს ტოვებს. თავის ნაჭუჭიდან არ გადის.
ა.ქ. აქვს კი კაცს სურვილი, რომ გარსიდან გავიდეს?
ი.ჟ. არ ვიცით. ჩემთვის სცენა, როდესაც ფანჯარას აღებს და მცენარეს გადგამს გარეთ, ეს გასვლას ნიშნავს.
ა.ქ. ჩემთვის შენი ორი ფილმი ერთმანეთის გაგრძელებაა, მიუხედავად იმისა, რომ თემატიკა სხვადასხვაა, მაგრამ თუნდაც ის, რომ ორივეგან თინა ლაღიძე თამაშობს და კიდევ, მართალია, შეუძლებელია ერთი სიტყვით თქვა, რაზეა ესა თუ ის ფილმი, მაგრამ ორივე ფილმში არის მიტოვებულობის თემა – ადგილის, ადამიანის… ეს მძაფრად იგრძნობა. ფილმში – „ჰაერი ლურჯი აბრეშუმია“ არის ეს ხაზი, ხმოვანი შეტყობინებები, რომელიც პერსონაჟ ქალს თავის მოხუცი ნათესავისგან მოსდის და, ვერასოდეს ვერ იცლის, რომ უპასუხოს. ადამიანებმა თითქოს ერთმანეთი მივატოვეთ, ვერ ვიცლით ერთმანეთისთვის და მერე, როდესაც ტრაგედია ხდება, ამას ძალიან განვიცდით. ამაზეა შენი ფილმი?
ი.ჟ. ამაზეა. და კიდევ სინდისთან დაზავებაზე…
ა.ქ. საკუთარი თავისთვის პატიებაზე?
ი.ჟ. მარტოობაზე და ერთმანეთთან გაუცხოებაზე. ჩვენ-ჩვენ სამყაროებში ჩაკეტილობაზე.
ა.ქ. თითქოს ქალი პერსონაჟი უფრო აქტიურ ცხოვრებას ეწევა, ჟურნალისტია, მიდის, მოდის, მაგრამ მასთანაც არ ჩანს განსაკუთრებით აქტიური სოციალური ცხოვრება.
ი.ჟ. ასე მქონდა ჩაფიქრებული, რომ დასაწყისში საკუთარ სახლში გამოკეტილი არ არის და მერე, როგორც ცხოვრებაში ხდება ხოლმე, როდესაც ერთი რაღაც მოვლენა საკუთარი თავის გადააზრებისკენ გვიბიძგებს. ადრე თუ გვიან ასეთი ეგზისტენციალური კრიზისი დგება. საკუთარ თავთან პირისპირ დარჩენის დროს ისეთ შეკითხვებს ვსვამთ, რომელსაც ყოველდღიურობაში ვერიდებით ხოლმე. მერე ყველაფერი იმაზეა, რამდენად გაუმკლავდები ან ვერ გაუმკლავდები და რამდენად მიიღებ საკუთარ თავს, აპატიებ თუ ვერა? როგორ გააგრძელებ ცხოვრებას… ეს არის შეკითხვები, რომელსაც საკუთარ თავს უსვამ.
ა.ქ. ფილმში ძალიან გამოზომილად და ზუსტად იყენებ მუსიკას. ვინ არის მუსიკის ავტორი?
ი.ჟ. გოგი ძოძუაშვილი. როდესაც გოგის ფილმი ვაჩვენე, ის შეგრძნება გაუჩნდა, რომელსაც მე ვატარებდი – ბორბალივით ციკლურად მოძრავი ქალაქი და სამყარო, დროის მდინარება… სულ თავიდან ვფიქრობდი, რომ მუსიკას არ გამოვიყენებდი, მერე მივხვდი, რომ მუსიკა მჭირდებოდა, თითქოს მასალამ მომთხოვა, ოღონდ არ უნდა ყოფილიყო ძალიან პედალიზებული.
ა.ქ. როგორ კეთდება კინო საქართველოში? უფრო სწორედ, შენ შემთხვევაში როგორ იყო? მე ვფიქრობ, რომ ეს არის ბედნიერება, ანახო ფილმი გოგი ძოძუაშვილს, მას მოეწონოს და ფილმის მუსიკა შექმნას. მე ვიცი, რომ ამ ფილმის შექმნაში ბევრმა შენმა მეგობარმა მიიღო მონაწილეობა.
ი.ჟ. მეგობრებში და თანამოაზრეებში, ვისთან ერთადაც ფილმი გავაკეთეთ, ნამდვილად გამიმართლა და ამის ძალიან მადლიერი ვარ. თითოეულ მათგანზე შემიძლია ბევრი ვილაპარაკო. გიორგი შველიძეზე (ოპერატორი), რომლის თვალიც შეიძლება ერთდროულად ძალიან ფრთხილიც იყოს, შეუმჩნეველიც, და ამავე დროს, ძალიან ღრმა და მგრძნობიარე; სალომე სხირტლაძეზე (მხატვარი), რომელსაც შეუძლია ისე დამუხტოს და შეავსოს სიცარიელე, რომ ძალიან დიდი სასუნთქი ველი დატოვოს; თიკო კვინიკაძეზე (კოსტიუმების მხატვარი), რომლის ერთმა მხატვრულმა გადაწყვეტამ თუ ფერის შეგრძნებამ მთლიანად შეცვალოს გამოსახულება; სალომე ზაქარაიაზე (გრიმი), რომელიც იმდენად ფართო სურათში ხედავს და აღიქვამს თავის ნამუშევარს, რომ მისი რჩევა იქნება თუ ხედვა, კონკრეტულს ყოველთვის სცდება; ელენე მარგველაშვილზე, ფილმის პროდიუსერზე, რომელიც ავტორს ენდობა, მის ხედვას იზიარებს და ყველაფერს აკეთებს, რომ ჩანაფიქრი ბოლომდე მიიყვანოს. ჩვენს პირობებში ეს ძალიან რთულია.
მეგობრებზე როცა ვლაპარაკობ, პირველ რიგში ქალის მთავარი როლის შემსრულებლისგან, თინა ლაღიძისგან უნდა დავიწყო. ჩემთვის თინა არ იყო მსახიობი, არც ამ და არც ჩემს პირველ ფილმში. თინა იყო თანამოაზრე და თანაავტორი. ერთად დავიწყეთ იდეაზე ფიქრი, ბევრი ნაფიქრი გავუზიარეთ ერთმანეთს და თითქოს ის, რაც პირველ მოკლემეტრაჟიან ფილმში დავიწყეთ, როგორც მსახიობმა და რეჟისორმა, ამ შემთხვევაში უფრო ღრმა შრეებში ჩასვლას შევეცადეთ. თიკას შეუძლია ძალიან შეუმჩნეველი, მინიმალისტური ხერხებით მოიტანოს ის, რისი მოტანაც ძალიან რთულია, როდესაც ადამიანს თითქმის არა აქვს არავითარი მსახიობური ხელსაწყო – არ აქვს დიალოგები, არ აქვს აქტიური მიზანსცენები და შიგნიდან თამაშობს, ნახევარი, მეოთხედი და მერვედი ტონებიდან უწევს რაღაც ჯაჭვის აგება და თიკა ამას ძალიან კარგად აკეთებს. ამიტომ მასთან მუშაობა ძალიან საინტერესოა.
ა.ქ. როცა გუშინ ფილმს ვუყურე, დავფიქრდი იმაზე, თუ რამდენი რამ შეიცვალა ამ მოკლე დროში. თინას გმირი საზოგადოებრივ მაუწყებელში მუშაობს და რამდენიმე სცენა იმ ტელევიზიაშია გადაღებული. დღეს ეს უკვე შეუძლებელი იქნებოდა…
ი.ჟ. დღეს გადაღება შეუძლებელი იქნებოდა, და, ცოტა ხანში თვითონ ამ ადგილის ჩვენებაც შეუძლებელი იქნება. მალე შეიძლება ის შენობაც დავკარგოთ ისე, როგორც დავკარგეთ თითქმის ყველაფერი ამ ქალაქში.
ა.ქ. ამაზეც არის ეს ფილმი. მაგრამ მანამდე მინდა ვთქვა, რომ ფილმი ჩემთვის პერფექციონისტულია. ვგულისხმობ კადრებს, სიმეტრიას, ოპერატორის ნამუშევარს. მე თვალწინ მიდგას ის სცენა, როცა ქალი ტყეში მიდის, და ეს ძალიან ლამაზი კადრია. ძალიან ლამაზი ხეებია, მაგრამ თითოეული დანომრილია, მოსაჭრელადაა გამზადებული. ფონზე მუდმივი ნგრევაა.
ი.ჟ. ამაზეცაა. იმაზეა, რომ ჩვენ ყოველდღიურად რაღაცას ვკარგავთ და მცდელობაა, ხელი წავავლო ბოლო სხივებს, რაღაცის უკანასკნელ მყოფობას.
ა.ქ. და შენ ფილმში ჩვენ თვალწინ ქრება მზის სხივი…
ი.ჟ. მზის სხივი ქრება. ამდენი მშენებლობებისგან ჩვენს ფანჯრებში, ჩვენს სახლებში მზის სხივი სულ უფრო ნაკლებად შემოდის. ცას და მზეს ვკარგავთ.
ა.ქ. ორი პერსონაჟი გყავს. კაცი, რომელიც პერმანენტულად ტოვებს საკუთარ სახლს და გარეთ გამოდის, მაგრამ მე მაქვს შეგრძნება, რომ ვერ გამოდის, და ქალი, რომელიც ნებაყოფლობით ხდება საკუთარი სახლის ტყვე და მინდა ვთქვა, რომ ეს ტყვეობა და ფანჯრებში წელიწადის დროთა მონაცვლეობა ძალიან ლამაზია, მაგრამ ბოლოს ქალი გამოდის სახლიდან და ეს გამოსვლა ჩემთვის რაღაცნაირი კვინტესენციაა ფილმისა და პირდაპირ ეხმიანება მის სათაურს „ჰაერი ლურჯი აბრეშუმია“. ის გამოსვლის კადრები ჰაერით არის სავსე.
ი.ჟ. ამას თუ მივაღწიეთ, ძალიან მიხარია. რადგანაც მეტი ჰაერის დატოვება ჩვენი ამოცანა იყო – ოპერატორთან, მხატვართან, მსახიობებთან თუ კომპოზიტორთან მუშაობისას. იგივე ამოცანა გვქონდა გადაღებების შემდეგ, მონტაჟსა (ნოდარ ნოზაძე) და ხმის დრამატურგიაზე (პაატა გოძიაშვილი) მუშაობისას. დაახლოებით ისე, როგორც იაპონურ არქიტექტურაშია…
ა.ქ. რა უცნაურია, ფილმის ყურებისას იაპონია მეც გამახსენდა, შეიძლება იმიტომ, რომ უკანასკნელი რამდენიმე დღეა ჩემი ტვინი იაპონიაზე ფიქრითაა დაკავებული…
ი.ჟ. ძალიან მახარებს, თუ ფილმი ამ შეგრძნებებს ბადებს, რადგანაც ჩემთვის ეს მნიშვნელოვანი იყო, ვგულისხმობ იმას, რომ თუკი ევროპული არქიტექტურა სივრცეს დეკორით ავსებს, ან უფრო მეტად უტილიტარულია, იაპონურ არქიტექტურაში სულ სხვა მიდგომაა. თითქოს მნიშვნელოვანია სახლის მიღმა რაც არის, ის დაინახო და რას დაინახავ, უკვე შენზეა დამოკიდებული. სივრცე იქმნება იმისთვის, რომ მის მიღმა დაინახო. მინდოდა, რომ ფილმი ასეთი ყოფილიყო. არ ყოფილიყო მაყურებლისთვის ჩემგან თავს მოხვეული, და პირიქით, მაყურებლისთვის მგრძნობელობითი და საფიქრალი სივრცე დამეტოვებინა.
ა.ქ. ჩემთვის ეს ფილმი არის აბსოლუტურად უნივერსალური. მგონია, რომ მსოფლიოს ნებისმიერ კუთხეში ადამიანი გაიგებს, რაზეა ეს ფილმი. გიჩვენებია უცხოეთში და მაყურებელს რა რეაქცია ჰქონდა?
ი.ჟ. ტალინის Black Nights Film Festival-ზე გვქონდა პრემიერა და ძალიან ვღელავდი. ისე გამოვიდა, რომ თბილისში ფილმი მეგობრების და ჯგუფის წევრების მეტს ვერავის ვაჩვენე. ვღელავდი იმაზე, რამდენად შევძლებდი მაყურებლამდე სათქმელის მიტანას, რამდენად დავიჭერდი დარბაზს, მოსაწყენი ხომ არ იქნებოდა… ჯერ იმაზე ვღელავდი, საერთოდ ვინმე თუ მოვიდოდა ფილმის სანახავად, მერე იმაზე, ბოლომდე თუ დარჩებოდა, მერე იმაზე, ჩვენების შემდეგ კითხვა-პასუხი თუ დააინტერესებდა ვინმეს… ისე მოხდა, რომ ყველა დარჩა, დისკუსიაზეც თითქმის მთელი დარბაზი იყო, და შეკითხვები დაისვა ყველაფერზე, რაც ფილმში გვქონდა ჩადებული. ისიც კი მითხრეს, რომ ყველას ჰყავს თითო ასეთი ქალი – მეზობელი, ნათესავი, ბებია ან დედის მეგობარი, რომელიც გამუდმებით გვირეკავს. ჩვენ კი მათთვის ვერ ვიცლით, რადგან გვგონია, რომ რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი საქმეებით ვართ დაკავებული და იმისთვის, რაც, სინამდვილეში, მთავარია, დრო არ გვრჩება. მერე, როცა ტრაგედია ხდება, აღმოაჩენ, რომ მთავარი ეგ ყოფილა. ის, რაც ადამიანებად გვაქცევს – თანაგრძნობა. თანაგრძნობისგან კი ჩვენი დრო, მეჩვენება, რომ დაცლილია.
ა.ქ. პირდაპირ ვხედავთ, საით მივდივართ. როცა ელონ მასკი ამბობს, რომ ევროპული კულტურის მთავარი ნაკლი ემპათიაა, ესე იგი, საით მივდივართ…
ი.ჟ. ზუსტად ეგ არის. რა არის მთავარი ადამიანობაში, ემპათია, ხომ? თორემ, ინტელექტზე თუ მიდგა საქმე, აი, ის არსება, რომელიც ახლა იქმნება, ინტელექტუალურად ჩვენზე გაცილებით განვითარებულია.
ა.ქ. არსებობს ჩვენთან ეროვნული კინემატოგრაფი?
ი.ჟ. ეს ძალიან საინტერესო კითხვაა, რომელზეც ცალსახა პასუხი მე არ მაქვს. თუ შევხედავთ ჩვენთვის საყვარელ წინა საუკუნის ქართულ კინოს, ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, არსებობს. თანამედროვე კინოზე თუ ვილაპარაკებთ, ალბათ, რაღაც დრო უნდა გავიდეს, რომ ვთქვათ, არსებობს თუ არა. ჩემს წარმოდგენაში იმ პროცესმა რომელშიც ახლა ვართ – ბრძოლა, რომელიც უკვე ორი წელი გრძელდება, ბოიკოტი, ჩვენი მართლა დიდი ერთობა და დროის ერთად გატარება, უკვალოდ არ ჩაივლის. ეს დრო ხომ ბრძოლასთან ერთად, იდეების გაცვლასაც მოიცავს, ამიტომ მგონია, რომ თუკი ეროვნული კინო არსებობს, ახლა ძალიან კარგი მომენტია, რომ ის ამ პროცესებიდან ხელახლა დაიბადოს. ძალიან რთულ პირობებში ვართ და ეს პირობები რაღაცა საერთოსკენ და ახალი გამომსახველობითი ხერხებისკენ გვიბიძგებს. შენ ხომ იცი, რომ კრიზისს გამოსავლის ძიება ახლავს და მე მჯერა, რომ ასეც მოხდება.
ა.ქ. მეც მჯერა ამისი. ძალიან დიდი მადლობა და წარმატებას გისურვებ შვეიცარიაში.
ი.ჟ. გმადლობ.
ფესტივალის ვებგვერდი: www.zuerich-tbilissi.ch
#ZuerichTbilissi
#GeorgischeKulturplattform
Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100071776163980
Instagram: https://www.instagram.com/zuerich_tbilissi/
45 total views, 1 views today